Јустина Млецак [Justyna Mleczak] е нејзиното име. Дипломирала Балкански студии, патувала на различни локации по светот, но тука нешто посебно ја привлекло и така произлезе нејзиниот блог, кој на нејзиниот мајчин полски јазик зборува за Македонија. Јустина, преку својот блог зборува за теми од туризмот кои последните години се многу барани глобално, а тоа се автентични, автохтони услуги и содржини, зошто новите туристи сакаат приказна и исконско доживување. Тие веќе не се пасивни, сакаат да ги истражуваат локациите, локалните обичаи и храната…и сите тие теми се од Македонија.

Кои беа твоите први врски со Македонија?

Наследство. Јас сум прапраправнука на Јустинијан Велики…

Сериозно. Кога дојдов за прв пат тука, не знаев ништо за Македонија. И тогаш почнав да барам информации за неа… информации кои ме фасцинираа. И кога откривав чекор, по чекор колку е прекраснa и комплекснa сета таа културна, религиозна, па дури и семантичка мозаика, не можев да се откажам.

Јустина со голем жар ја опишува улогата на Звонко Димовски не само како учител, но и како вистински промотор на Македонија меѓу полските студенти.

По завршувањето на првиот час по македонски, излегов од училницата, го зграпчив телефонот и се јавив кај мајка ми: „Мамо, овој јазик звучи толку неверојатно у-ба-во!”

Кога прв пат ја посети Македонија?

Само што завршив Балканските студии, моите родители ми дозволија да го испланирам нашиот семеен одмор. Јас и татко ми сме авантуристи, но мојот брат и мајка ми сакаа да поминат повеќе време на плажа. Ја избравме Албанија. Беше 2015 година, непосредно пред Албанија да стане една од најпопуларните дестинации за одмор во Полска. Но, тогаш не знаевме ништо. Отидовме со кола, планирајќи да преноќиме во Скопје, а потоа продолжиме кон Валона.

Нивната прва средба со Македонија наликувала на некој дел од филм. Не можејќи да си го пронајдат станот, без мапа, водич, гладни стигнале до Камениот мост и се вратиле назад и како што Јустина раскажува: не знаејќи ништо за Старата чаршија, која била на само неколку чекори подалеку. Но, од тогаш многу работи се промениле и Скопје го доживува сосема поинакво.

Следниот ден, направивме пауза во Охрид. Моите родители и брат ми седнаа да пијат кафе и ми рекоа 30 минути има за прошетка. Јасно ја памтам мојата рута. Пристаниште, Робеви, св. Софија, црква св. Варвара. И тогаш знаев дека ќе се вратам повторно тука. На пат кон Албанија, со впечатоците од Охрид си реков, дека по моето враќање се запишувам на магистерски студии на балканистика. И точка.

Минатото лето, донесе неколку групи на полски туристи насред пандемија. Како ти успеа тоа?

За да дојде до тоа, Јустина даде вовед во нејзините почетоци поврзани со туризмот во Македонија. Во 2016 започнав да работам како туристички водич низ Албанија со кратки патувања низ Македонија и Косово. Во истата година, исто така, започнав со моето истражување на Македонија за потенцијалот на туризмот, за решавањето на конфликтите, па се заинтересирав за социологијата на патувањето, но и за анти-расизмот. Во 2016 година, исто така, започнав блог за Македонија, кој денес е и основа на мојот бизнис.

Како што поминувало времето, со добивање на огромно искуство согледувајќи ги огромните разлики помеѓу масовниот туризам и туризмот поврзан со ниш маркетот, во 2021 година по неколкумесечно размислување решава да се откаже од масовниот туризам што се косел со нејзините размислувања и вредности.

Во февруари, имав можност да одржам две предавања на студентите за тоа како наративот за туризам го обликува нашето размислување за другите и како туризмот може да наштети и како може да помогне во градењето на разбирање. Требаше да имам многу повеќе вакви предавања, но започна пандемијата.

Благодарение на промоцијата на Македонија преку нејзините социјалните медиуми успева да допре до тој ниш маркет и луѓе кои го препознале нејзиниот труд, амбиција и знаење.

Во јуни, една госпоѓа од Полска која ме следеше на социјалните медиуми, ми напиша дали имам слободни термини во јули. Нејзиниот сопруг, Македонец, беше координатор на прекуграничните проекти кои се финансирани од ЕУ и така добив покана да дојдам. Контактирав две организации преку мејл. СТЕП организацијата од Тетово веднаш ме контактираше и до денес имам одличен контакт со нивните членови, како и од албанска страна на проектот. Причекав на одговор од Катерина Василеска од Genuine Experiences, но кога пристигна официјалната потврда дека се заинтересирани да ги посетам, по три дена бев во авионот, поканета како „полски туристички инфлуенсер“ да промовирам нов проект на полскиот пазар, промовирајќи одржлив туризам.

Тој период за Јустина бил исполнет со многу работни саати но истовремено со многу локални херои, места и приказни кои умешно ги пренесувала на нејзиниот блог на полски јазик. Сето тоа вродило со плод и првата група пристигнала.

Секој учесник, де факто беше индивидуален турист, плаќаше лично за секое искуство, билет за лет и други, но она што беше прекрасно – тие ми веруваа целосно и ми ја дадоа организацијата на нивните патувања.

Следувале и други патувања баш благодарение на нејзиниот блог и успешната промоција.

Како гледаш на Македонија како точка за туризам и кој е нашиот пазар?

Пред се, го разбирам туризмот како можност, но не како цел. Веќе изградив темели и ѕидови за овој мој мал бизнис, во кој сé уште го уредувам ентериерот. Но, верувам дека ќе стане поголем и подобар.

Верувам дека туризмот може да се искористи за градење мир, разбирање, едукација за расизам, различност, инклузивност и еднаквост. Учам како да престанам да зборувам, за луѓето да имат можност да зборуваат за себе, да ги раскажат своите приказни. Не сакам „одговорен туризам“ кој се однесува со ставање на луѓе во кафези со наслов „вистинска традиционална Македонија, како што беше пред 100 години“ за туристите да можат да доаѓаат и да гледаат луѓе, како животни во зоолошка градина. Или како на изложба, сакам туризмот да биде искуство.

Нејзиниот мотив е луѓето да разберат дека различноста е богатство.

Македонија е одлична во овој поглед и може да биде пример за другите земји, на само во Европа, туку и во светот. Може да се промовира со мозаик од приказни за јазици, етнички групи, религии, дијалекти, но и регионални производи, архитектура и природа.

Што ни недостига?

Постои еден тренд во туризмот што е различен. Интересно, овој тренд главно го водат жени. Туристичките агенции управувани од жени, чиј таргет често се други жени, прават тивка револуција. Тие не сакаат да бидат клиенти, тие сакаат да бидат гостинки кои со почит доаѓаат кај домаќинките и ќе прашат: Како си? Која е твојата приказна? Што можам да научам од тебе и што можеш да научиш ти од мене? Како можеме да помогнеме една на друга?

На сите нас – особено на жените и на другите исклучени групи – ни недостасува почит кон сопственото искуство, доверба во моќта на нашите приказни. Се колнам, јас бев сведок како размената на приказни за жени кои доаѓаат во Македонија со жени во Македонија влијае на сите. Тогаш се случува магија. И тоа е повеќе од само туризам.

Но, тешко е да се спроведе тоа, бидејќи таквиот туризам не е удобен. Потребно е напор од сите страни. А ние сме научени дека плаќаме само за удобност. Затоа, патувањето не секогаш едуцира, бидејќи учењето бара и други напори.

Какви ти се плановите за ова лето?

Ако условите дозволуваат, би сакала да организирам најмалку две патувања, но не по секоја цена. Поважно ми е да доаѓаат со мене гости кои ќе ги ценат луѓето што ги среќаваат.

Започнав нов проект кој е сè уште на самиот почеток, но тој има за цел да воспостави интересна соработка меѓу Македонија и Полска.

Но, исто така, сакам да си го зачувам балансот помеѓу приватниот живот и работата која ја сакам, да имам време за одмор, за моето семејство и за мојата девојка во Полска. Сè започнува од нивната поддршка и завршува со нив.

Што имаме на претек? Омилено македонско јадење? Омилена македонска песна? Омилено место во Македонија?

Луѓе. Ништо повеќе и ништо помалку.
Пиперки. Печени, полнети со урда, маринирани со лук, чипс или макало од сува пиперка, и секако домашна лутеница или ајвар.
“Учи ме мајко карај ме” од Леб и сол и “Јовано Јованке”. Со мајка ми сакаме да ја пееме “На Струга дуќан да имам”. Mајка ми толку многу ја сака оваа песна што ги научи своите ученици на училиште да ја пеат.Кратово, Прилеп, Јанче и дворот на семејството Неданоски во Рамне.

Локација во Македонија која сакаш да ка посетиш?

Оморани, Ранчо и Ванчо на Ката, Берово и сакам да одам на Водици во Битуше.

Како започна соработката со Балкан Прајм? Се сеќаваш ли на првиот контакт?

Не сум сигурна точно кога прв пат ги најдов податоци за Балкан Прајм, ама ве следев доста долго - најмалку од 2019. Кога одлучив на крај на сезона во 2019 во Албанија дека дошло време да започнам сопствен бизнис и го развивам мојата идеја за отворен туризам која до тогаш постоеше само во моите теоретски истражувања, почнав да проверувам различни македонски туристички агенции. На почетокот градив база на податоци бидејќи сè уште не знаев како да ја искористам. Се гледав повеќе како водичка за неколку полски туристички агенции, посредник помеѓу полски и македонски. Во тоа време, веројатно не верував премногу во она што верувам толку силно денес - дека туризмот има потенцијал не само за решавање на конфликтите, туку и за ширење на антирасистички ставови, еднаквост, како и градење на доверба и разбирање помеѓу луѓе, ценување на различност.

Но пандемијата дојде. За мене се покажа како можност да застанам, да размислувам и да се развивам. Се вратив до податоци за македонски агенции, од кои најмногу ми одговараше Балкан Прајм. Мислам дека пред да го контактирав Влатко Сулев, ве следев, читав и прашав околу соработка со вие и вашата дејност најмалку шест месеци.

На крајот две работи ме поттикнаа да стапам во контакт. Прво, кога дознав не толку со кого соработувате, туку со кого сте одбиле да соработувате. Претпоставив дека визијата за работа и вредностите што ги изјавувате не се само празна формула на ѕидот, дека при изборот на партнери се водите од нешто друго освен од профитот. Второ, ми се допадна тоа што кога ги промовирате локалните херои и нивните приказни, ги ставате напред, често без вашето лого или информации за агенција. Ме интересираше кој тимот стои зад ваквите проекти.

Како се соочуваш со овој нов предизвик во твојата кариера? Каква промена донесе кај тебе?

Искрено се надевам дека со приклучувањето во тимот ќе можам понатаму да ја развивам мојата визија за отворен туризам, како во теорија, со повеќе време за обука, истражувања, така и во пракса, бидејќи поддршката од другите луѓе едноставно ќе ми го овозможи тоа. Сакам да научам, сигурен сум дека учењето ќе биде огромна предност на оваа соработка, но исто така мислам дека можам да донесам многу нови вредности на тимот.

Со нетрпение очекувам да ги воведам Полјаците на нивниот мајчин јазик како убави луѓе како што имав можност и ќе имам можност да се сретнам повторно. Драго ми е што тоа ќе биде можно не само преку патувања со поголем праг на влез, туку и преку интервјуа и стории што ќе бидат објавени на блогот и во билтенот. На подолг рок, имам многу амбициозни планови кои веднаш ги избра тимот на Балкан премиер. Од едукативни патувања за полски ученици и студенти до македонски занаетчии, состаноци на невладини организации со сличен профил (Слоу Фуд Македонија и полски ресторани, македонски организации кои поддржуваат женско претприемништво и иновации и мрежи на полски жени за претприемништво или деловни инкубатори итн.) . Сонувам и да се движам на друг начин за да можат македонските студенти - а под македонски мислам на сите македонски жители, без оглед со која група се идентификуваат - да ја посетат Полска.

И, конечно, кога веќе нема да бидам оркестар со еден човек, ќе имам време често да се среќавам во Полска со оние кои се заинтересирани да разговараат за отворен туризам, без разлика дали во универзитетски предавални или на деловни состаноци - затоа што верувам дека туризмот е огромна поддршка за иновациите и развојот на малите и средни бизниси.

Туризмот има потенцијал да ги поврзе луѓето. Во свет каде што сè почесто споделуваме и живееме во затворени меурчиња, барам здив во таквиот туризам.

Дел од интервјуто е преземено од inovativnost.mk од страна на Љубица Ангелкова